पुणे : गेल्या दोन-तीन हंगामापासून या-ना त्या कारणांनी नुकसान सोसणाऱ्या शेतकऱ्यांसाठी पुनः एकदा वाईट बातमी आली आहे. हवामान खात्याच्या माहितीनुसार, 1 मार्च ते 25 एप्रिलपर्यंत देशातील 20 राज्यांमध्ये मान्सूनपूर्व पावसाची नोंद झाली आहे. कमी पावसामुळे या 20 राज्यांमध्ये तीव्र पाणीटंचाई निर्माण होऊ शकते. त्यामुळे खरीप पिकांच्या सिंचनावर परिणाम होऊ शकतो, या दोन महिन्यांत कमी पाऊस झाल्याने उष्मा वाढणार असून, भाजीपाल्यासह ऊस, कापूस पिकांना सर्वाधिक फटका बसू शकतो.
अनेक नदी-खोऱ्यांमध्ये या प्री-मॉन्सूनमध्ये पाऊस झालेला नाही, असे हवामान तज्ज्ञांचे म्हणणे आहे. तर इतर अनेक ठिकाणी अत्यल्प पावसाची नोंद झाली असून त्यामुळे धरणांच्या पाण्याच्या वापरावर अधिक ताण पडेल. भारतातील मान्सूनपूर्व पावसाचा भारतातील एकूण वार्षिक पावसापैकी सुमारे 11% वाटा आहे, म्हणजेच भारतातील पावसाच्या 11 टक्के पाऊस पूर्वमोसमी पावसाचा आहे.
जलस्त्रोतांमध्येही घट होणार आहे
अशा परिस्थितीत कमी पावसामुळे फळे, भाजीपाला आणि इतर पिकांच्या सिंचनासाठी पाण्याचे स्त्रोतही कमी होतील. जर एखाद्या नदीच्या खोऱ्यात कमी किंवा कमी पाऊस पडत असेल, तर अशा खोऱ्यातील जलाशयांवर लोकसंख्येच्या गरजांसाठी पाणी पुरवण्यासाठी जास्त दबाव असतो. या स्थितीचा परिणाम धरणाच्या पाणीपातळीवर होणार आहे. आतापर्यंत 20 राज्यांमध्ये उष्णतेपासून दिलासा मिळालेला नाही. बाजारात भाजीपाला आणि फळांचे दरही वाढले आहेत. विशेषत: या हवामानाचा आणि पावसाअभावी ऊस आणि कपाशीच्या सिंचनावर परिणाम होतो.
मान्सूनपूर्व पाऊस कमी झाल्याने शेतकऱ्यांच्या सिंचन गरजा वाढू शकतात, ज्याचा अर्थ जलाशयांमध्ये असलेल्या पाण्याची मागणी वाढेल. हवामान खात्याच्या 24 एप्रिलपर्यंतच्या पावसाच्या आकडेवारीवरून असे दिसून आले आहे की, महाराष्ट्रातील बहुतेक नद्यांमध्ये आतापर्यंत 60-100% घट होऊन मोसमात मोठ्या प्रमाणावर कमी पाऊस झाला आहे.