पुणे : पावसाळ्याच्या दिवसात जनावरांच्या आरोग्याची काळजी घेण्याची खूप आवश्यकता असते. कारण पावसाळ्यात खूर-तोंड रोग, गलघोंडू यासह अन्य संसर्गजन्य रोग मोठ्या प्रमाणात पसरतात. यामुळे जनावरे दगावण्याची जास्त शक्यता असते. अनेक शेतकर्‍यांचा दुग्धव्यवसाय हा प्रमुख जोडधंदा असतो. यामुळे गाय, म्हशी, शेळ्यांचे आरोग्य सुदृढ असणे अत्यंत गरजेचे आहे. पशुपालकांनी पावसाळ्यात आपल्या जनावरांची खूप काळजी घेणे आवश्यक आहे. याकरीता या संसर्गजन्य आजारांची माहिती, त्यांची लक्षणे व घ्यावयाची काळजी यांची माहिती आज आपण जाणून घेणार आहोत.
खूर-तोंड रोग
पाय आणि तोंडाचा रोग हा प्राण्यांमध्ये वेगाने पसरणारा विषाणूजन्य रोग आहे, ज्यामुळे जनावरांच्या उत्पादनावर आणि कार्यक्षमतेवर विपरित परिणाम होतो. प्राण्याच्या तोंडातून विपुल लाळ येणे, जीभ बाहेर येणे, दूध उत्पादनात जास्त घट होणे, प्राण्यांचा गर्भपात होणे ही या रोगाची लक्षणे प्रामुख्याने दिसून येतात.
संरक्षणाच्या पद्धती
रोग आढळून आल्यावर जनावराला इतर निरोगी जनावरांपासून दूर ठेवावे.
पालकांनी दूध पाजल्यानंतर हात व तोंड साबणाने धुवावेत
बाधित क्षेत्र सोडियम कार्बोनेट द्रावणाने पाण्यात मिसळून धुवावे.
डॉक्टरांचा सल्ला घेतल्यानंतर जनावराचे तात्काळ लसीकरण करून नियमित उपचार करावेत.
प्रादुर्भावग्रस्त जनावर ठेवलेल्या ठिकाणी ब्लिचिंग पावडरची फवारणी करावी.
थ्रोटल
गलघोंटू हा एक प्राणघातक रोग आहे, पावसाळ्यात गाई, म्हशी या रोगाला बळी पडतात, सामान्य भाषेत गलघोंटूला घुरखा आणि घोटुआ असेही म्हणतात, हा आजार जनावरांवर खूप होतो. या रोगाची प्रमुख लक्षणे म्हणजे, यात लाळेचा जोरदार स्त्राव होतो, श्‍वास घेण्यास खूप त्रास होतो, डोळे लाल होतात. जनावरांना जास्त ताप येतो आणि काही तासांत जनावरांचा मृत्यू होतो.
संरक्षणाच्या पद्धती
जनावरांवर वेळेवर उपचार सुरू केले तरी या जीवघेण्या आजारापासून जनावर वाचण्याची शक्यता फारच कमी असते. जर आपण उपचाराबद्दल बोललो तर, सल्फाडिमिडीन, ऑक्सिटेट्रासाईक्‍लिन आणि क्‍लोरम फेनिकॉल सारखी प्रतिजैविके या रोगावर प्रभावी आहेत.
असा करा बचाव
संक्रमित जनावरांना ताबडतोब निरोगी जनावरांपासून वेगळे करा.
कमीत कमी ५ फुटाच्या खड्ड्यात मीठ व चिव टाकून रोगामुळे मेलेले जनावर पुरावे, जेणेकरून रोगाचा प्रादुर्भाव होणार नाही.
वर्षातून दोनदा, गलघोटू रोगासाठी लसीकरण करा, पहिली पावसाळा सुरू होण्यापूर्वी आणि दुसरी हिवाळ्याच्या आधी.