जळगाव : सावन महिन्यात खप वाढल्याने दिल्लीत केळीचा भाव १०० रुपये डझनवर पोहोचला आहे. शेतकरी भरमसाठ कमावत आहेत असा प्रश्न काही लोकांच्या मनात नक्कीच येत असेल. पण तसे नाही. वाढत्या महागाईचे खलनायक शेतकरी नसून मध्यस्थ आणि व्यापारी आहेत. गुणवत्तेनुसार शेतकऱ्यांना सरासरी 10 ते 26 रुपये डझन मिळत आहे. व्यापारी खरी मलई खात आहेत. शेतकर्‍यांना मिळणारी फळे आणि भाजीपाल्याची किंमत तुम्ही पाच ते सात पटीने देता.
महाराष्ट्र हा देशातील प्रमुख केळी उत्पादक आहे. येथील जळगाव हे शेतीसाठी प्रसिद्ध आहे. यासोबतच मध्य प्रदेशातील केळी उत्पादक क्षेत्र बुरहानपूर येथे आहे. सध्या बाजारात शेतकऱ्यांना मिळणारा दर इथे समजतो. येथे केळीला 800 ते 2100 रुपये प्रतिक्विंटल भाव शेतकऱ्यांना मिळत आहे. भुसावळ येथील एका शेतकऱ्याने सांगितले की, एका क्विंटलमध्ये 80 डझन असतात. म्हणजेच जी केळी 10 ते 26 रुपयांपर्यंत शेतकरी व्यापाऱ्यांना देत आहे, ती केळी तुमच्यापर्यंत पोहोचेपर्यंत 80 ते 100 रुपये दर मिळत आहे.
शेतकऱ्यांना किती मिळत आहे?
प्रश्न असा आहे की, वाहतूक इतकी महाग आहे की केळी चार ते आठ पटीने महाग झाली आहे? मध्यस्थ आणि व्यापाऱ्यांवर सरकारचे नियंत्रण नसल्याने महागडी फळे आणि भाजीपाला तुमच्यापर्यंत पोहोचत आहे. महाराष्ट्रातील विविध मंडईंचे भाव जाणून घेऊया.
महाराष्ट्र राज्य कृषी पणन मंडळाच्या माहितीनुसार, २३ जुलै रोजी नाशिक मंडईत २६९ क्विंटल भुसावळी केळीची आवक झाली. येथे शेतकऱ्यांना किमान 800 रुपये प्रतिक्विंटल भाव मिळाला. तर सरासरी दर 1200 रुपये आणि कमाल 1500 रुपये होता. नागपूरच्या मंडईत शेतकऱ्यांना केवळ 450 रुपये प्रतिक्विंटल दराने भुसावळीची केळी विकावी लागल्याचे मंडळाचे म्हणणे आहे. येथे कमाल भाव केवळ 550 रुपये प्रतिक्विंटल तर सरासरी भाव 525 रुपये होता. बोर्डाने 22 जुलैची किंमतही दिली आहे. सोलापूर जिल्ह्यात येणाऱ्या पंढरपूर मंडईत संकरित केळीचा किमान भाव 1070 रुपये तर कमाल दर 1600 रुपये प्रतिक्विंटल होता. तर शेतकऱ्यांना सरासरी १३०० रुपये प्रतिक्विंटल भाव मिळाला.
22 जुलै रोजी पुणे मंडईत शेतकऱ्यांना किमान 400 रुपये प्रति क्विंटल केळीचा दर मिळाला. कमाल भाव 1600 तर सरासरी दर 1000 रुपये प्रतिक्विंटल होता. आता अंदाज लावा मध्यस्थ आणि व्यापारी तुम्हाला किती महाग केळी विकत आहेत.
केळीचे भाव का वाढले?
पूर आणि पावसामुळे गेल्या वर्षीपासून केळीचे पीक खराब झाले आहे. यावर्षीही महाराष्ट्रात मोठ्या प्रमाणात केळीची लागवड वादळ आणि अतिवृष्टीमुळे उद्ध्वस्त झाली आहे. केळीची विक्रमी निर्यात झाली आहे. जळगावच्या केळीला GI टॅग मिळाला आहे. त्यामुळे परदेशात याला मोठी मागणी आहे. केंद्र सरकारच्या अहवालानुसार एप्रिल आणि मे 2013 मध्ये केवळ 26 कोटी रुपयांची केळी निर्यात झाली. आता ते एप्रिल आणि मे 2022 मध्ये विक्रमी 213 कोटी रुपयांपर्यंत वाढले आहे. पीक निकामी आणि उच्च निर्यात हेही महागाईचे कारण असल्याचे सांगितले जात आहे.