नाशिक : औषधी गुणधर्म असलेल्या पिकांचे घेण्याचे प्रमाण आता हळूहळू वाढतांना दिसत आहे. ही पिके पारंपारिक पिकांपेक्षा जास्त नफा आणि कमी मेहनतीने तयार केली जातात. त्यांचे सर्वात मोठे वैशिष्ट्य म्हणजे ते प्रतिकूल परिस्थितीतही बंपर उत्पादन देतात. याच प्रकारात मोडणार्‍या बाख या औषधी वनस्पती लागवडी विषयी आज आपण सविस्तर माहिती जाणून घेणार आहोत.
भारतात काही ठिकाणी अशा जमिनी आहेत त्यामध्ये सतत पाणी असते. अशा जमिनीवर कोणतेही पीक घेणे शक्य नसते. मात्र अशा जमिनीवर बाखची शेती केली जाऊ शकते. औषधी गुणधर्मांनी समृद्ध असलेली बाख वनस्पती अनेक गंभीर आजारांवर उपचार करणारी आहे. अनेक कंपन्या शेतकर्‍यांना ठेके देऊन त्याची व्यावसायिक लागवड करून घेतात. श्‍वसनाचे आजार, अपचन, जुलाब आणि पोटाशी निगडीत काही समस्यांवर याच्या राईझोमचे तेल संजीवनीसारखे काम करते.
अशी शेती करा
बाख म्हणजेच स्वीट फ्लैग औषधाच्या लागवडीसाठी चांगले पाणी असलेली बागायती जमीन निवडावी. तसेच १० ते ३८ अंश तापमानात सिंचनाची चांगली व्यवस्था असावी. त्याची रोपे खूप उष्ण तापमानात वाढू शकत नाहीत, म्हणून कमी थंडीत सामान्य तापमानातही त्याची लागवड करणे फायदेशीर आहे. गाळ, गुळगुळीत आणि वालुकामय पद्धतीने लागवड केल्यास उत्तम दर्जाचे पीक घेता येते. सातपुडा आणि नर्मदा नदीच्या काठावर हे औषध मुबलक प्रमाणात आहे.
बाख पेरणीसाठी अंकुरलेले बियाणे आणि rhizomes वापरले जातात, जे जुन्या पिकातूनच मिळते. तुम्हाला हवे असल्यास तुम्ही रोपवाटिकेत रोपे तयार करू शकता आणि पावसाळ्यात त्याचे पुनर्रोपण करण्याचे काम करू शकता. पेरणी किंवा लावणीनंतर पहिले पीक साधारण ८ ते ९ महिन्यांत तयार होते. जेव्हा झाडाची पाने पिवळी पडतात आणि सुकतात, तेव्हाच झाडे मुळासह उपटतात. मातीतून काढलेले ीहळूेाशी पुन्हा लागवडीसाठी किंवा औषधी तेल काढण्यासाठी वापरले जातात.
सुपीक जमिनीत उरलेल्या पिकांची लागवड करून चांगला नफा मिळवता येतो. कमी बागायत किंवा बागायत क्षेत्रात उत्पादनासाठी, दर १० ते १२ दिवसांनी चांगले सिंचन केले पाहिजे. बाखच्या औषधी शेतीसाठी, प्रति एकर जमिनीवर १ लाख रोपे लावली जाऊ शकतात, ज्याची किंमत फक्त ४०,००० रुपये आहे. त्याच्या बाजारपेठेबद्दल बोलायचे तर, दिल्ली, बंगळुरू, हरिद्वार, टनकपूर आणि नीमचसह अनेक मंडईंमध्ये त्याची मोठ्या प्रमाणावर खरेदी आणि विक्री केली जाते. एक एकर पीक २ लाख रुपयांपर्यंत मिळते, त्यापैकी शेतकर्‍याला सुमारे १.५ लाख निव्वळ नफा मिळतो.