मुंबई : स्मार्ट सिटीची चर्चा देशभरात सुरुच आहे. ही योजना प्रत्यक्षात कितपत यशस्वी झाली, हा थोडासा वादाचा मुद्दा असला तरी आज आम्ही तुम्हाला जगात प्रथमच पशुपालकांसाठी बांधलेल्या शहराची माहिती सांगणार आहोत. विशेष म्हणजे पशुपालकांसाठी बांधलेले हे शहर परदेशात नव्हे तर भारतात वसविण्यात आले आहे. राजस्थानमधील कोटा येथे हे अनोखे शहर वसविण्यात आले आहे. जेथे केवळ पशुपालकांना लक्षात ठेवून सोई-सुविधा उपलब्ध करुन देण्यात आल्या आहेत. राजस्थान सरकारच्या भगवान देवनारायण एकात्मिक गृहनिर्माण योजने अंतर्गत देशभरातील वैशिष्ट्यपूर्ण आणि आधुनिक सुविधांनी सुसज्ज असलेल्या व पशुपालकांसाठी प्रथमच तयार करण्यात आलेल्या या घरांचा ताबा नुकताच पशुपालकांना देण्यात आला आहे. (Devnarayan Awasiya Yojna Kota)
भगवान देवनारायण यांच्या नावाची ही पहिली योजना आहे ज्यामध्ये सध्याच्या पिढीच्या विकासाबरोबरच पशुपालकांच्या मुलांच्या भविष्यासाठीही तरतूद करण्यात आली आहे. पशुपालकांसाठी तयार करण्यात आलेल्या या प्रकल्पात इंग्रजी माध्यमाच्या शाळा, रुग्णालय, दूध बाजार, हाट मार्केट, दूध प्रक्रिया युनिट, बायोगॅस प्लांट, बसेसची सुविधा अशा सुविधांसह पशुपालकांच्या जीवनात सामाजिक, आर्थिक, शैक्षणिक विकास साधला गेला आहे.
या योजनेत पशुपालकांसाठी १२२७ मोठ्या निवासी भूखंडांची तरतूद करण्यात आली आहे. त्यापैकी ७३८ घरे पूर्ण झाली असून ५०१ पशुपालकांना वाटप करण्यात आली आहे. या भूखंडांच्या मागील भागात सुमारे ४० चौरस मीटर परिसरात दोन खोल्या, स्वयंपाकघर, स्वच्छतागृह, स्नानगृह, व्हरांडा, चारा साठवण सुविधा आहे. प्लॉटच्या पुढील भागात पशुधनासाठी शेड बांधण्यात आले आहे. ज्यामध्ये प्लॉटच्या क्षेत्रफळानुसार १८ ते २८ जनावरे पाळण्याची क्षमता असेल.
निवासी भूखंडांव्यतिरिक्त दुग्ध उद्योगासाठी ५० भूखंड, स्ट्रॉ गोदामासाठी १४, खालचुरी आणि सामान्य व्यवसायासाठी ११२ भूखंड देण्यात आले आहेत. पशुपालकांच्या सोयीसाठी शाळेची इमारत, पशुवैद्यकीय रुग्णालय, सोसायटी कार्यालय, पोलीस चौकी, वीज उपकेंद्र, उंच पाण्याचा साठा, गटार लाइन, उद्यान, नाली, रस्ते, एसटीपी, पशुवैद्यकीय मैदान आणि दूध बाजारही बांधण्यात आला आहे. याशिवाय भविष्यातील गरजेनुसार प्राथमिक आरोग्य केंद्र, सामुदायिक भवन, नाट्यगृह बांधण्यात आले आहे.
गोमूत्र योजनेंतर्गत नागरी विकास ट्रस्टकडून मिळालेल्या शेणाची विल्हेवाट लावण्यासाठी बायोगॅस प्रकल्प उभारला जात आहे. सुमारे १५ हजार प्राणी. बायोगॅस संयंत्राच्या स्थापनेमुळे या योजनेमुळे शेणाच्या दुर्गंधीपासून सुटका होईल आणि बायोगॅस प्रकल्पासाठी १ रुपये प्रति किलो दराने जनावरांचे शेण खरेदी केले जाईल. बायोगॅसपासून निर्माण होणारा गॅस पाईपलाईनद्वारे घरांमध्ये पुरविला जाणार आहे. बायोगॅस प्रकल्पातील शेणाची विल्हेवाट लावण्याबरोबरच सेंद्रिय खताचीही निर्मिती केली जाणार आहे.