वांग्याची लागवड ही अशी शेती आहे जी दीर्घकाळ उत्पन्न देते आणि त्याच वेळी कमाईही करते. हे पीक वर्षभर घेतले जाते. वांगी शेतात तसेच कुंडीतही पिकवता येतात. याची लागवड वर्षभर होत असल्याने कोणत्याही हवामानाच्या जमिनीत याची लागवड अगदी सहज करता येते.
उन्हाळ्यात वांग्याच्या लागवडीतून पैसे कमवायचे असतील तर केवळ संकरित वांग्याचीच लागवड करावी. कारण संकरित वांग्याच्या लागवडीत रोग व किडींचा प्रादुर्भाव कमी व उत्पादन जास्त होते.
वांगी लागवडीची वेळ
उन्हाळ्यात वांग्याच्या लागवडीबद्दल बोलायचे झाले तर, फेब्रुवारी आणि मार्च हे महिने उन्हाळी वांग्याच्या लागवडीसाठी खूप चांगले आहेत. कारण वांग्याची उशिरा लागवड केल्याने, जास्त तापमान आणि उष्णतेमुळे झाडांचा विकास व्यवस्थित होत नाही. त्यामुळे 15 जानेवारीनंतर वांग्याची रोपवाटिका लावावी. आणि फेब्रुवारी आणि मार्चमध्ये मुख्य शेतात रोप लावावे.
वांग्याची रोपवाटिका कशी तयार करावी
अनेक शेतकरी रोपवाटिका लावतात, पण त्यांना एक समस्या असते की एकतर बिया नीट उगवत नाहीत किंवा रोपवाटिकेत रोपे लावली तर चांगली असते पण झाडे मजबूत नसतात. ज्या ठिकाणी रोपवाटिका लावायची आहे त्या ठिकाणी प्रथम १ ते दीड मीटर लांब व ३ मीटर रुंद बेड तयार करून कुदळ करून मातीची मळणी करावी. त्यानंतर प्रति बेड 200 ग्रॅम डीएपी टाकून जमीन सपाट करा. जमीन सपाट केल्यानंतर तिथली माती पायाने दाबा. यानंतर, वांग्याच्या बियांवर बाविस्टिन किंवा थिरमची प्रक्रिया करावी. नंतर गाडलेल्या सपाट जमिनीवर रेषा काढून संकरित वांग्याच्या बिया पेराव्यात.
पेरणीनंतर बिया सैल मातीने झाकल्या पाहिजेत. हे केल्यानंतर रोपवाटिकेची जमीन तागाच्या पोत्याने किंवा कोणत्याही लांब कापडाने झाकून ठेवावी. त्यानंतर त्यावर पेंढा पसरावा. परंतु आपल्या रोपवाटिकेच्या जमिनीत ओलावा कमी असल्यास फवारणी यंत्राच्या साह्याने पेंढा/ पेंढ्यावर पावसाप्रमाणे हलकेच पाणी फवारावे. हे केल्यानंतर 1 आठवड्यानंतर, आपण रोपवाटिकेच्या कोणत्याही कोपऱ्यातून पाहू शकता की बियाणे उगवले आहे की नाही. परंतु बियाणे उगवण अवस्थेत असल्यास किंवा अंकुर वाढले असल्यास, पेंढा आणि कापड काढून रोपवाटिकेत हवा द्यावी. त्यानंतर रोपवाटिकेला हलके पाणी द्यावे.
अशा प्रकारे वांग्याची रोपवाटिका लावल्यास पेरणीनंतर ३५ ते ४० दिवसांत बियाणे लावणीसाठी तयार होते. आणि जेव्हा रोपाची मुख्य शेतात पुनर्लावणी करायची असेल, तेव्हा रोपवाटिकेत पाणी देण्याच्या एक आठवडा आधी थांबवावे. असे केल्याने रोप मजबूत होतो. त्यामुळे झापडे निरोगी राहतात.
उन्हाळ्यात वांगी कशी लावायची
मुख्य शेतात वांग्याची लागवड करण्यापूर्वी माती चांगली नांगरून घ्यावी आणि त्यानंतर जर तुम्ही गोल वांगी लावणार असाल तर
तर रेषा ते ओळीचे अंतर ५ फूट असावे आणि लांब वांग्यासाठी ४ फूट अंतरावर फावड्याने खड्डा करावा. कारण उन्हाळ्यात तापमान जास्त असते. त्यामुळे लागवड करताना रोप सुकण्याची शक्यता असते.
खड्डा बनवल्यानंतर त्यात वांग्याचे रोप लावण्यापूर्वी १ दिवस आधी पाणी भरावे जेणेकरून ओलावा टिकून राहील. दुसऱ्या दिवशी ते खड्डे 3 फूट अंतरावर गोल वांग्याने आणि 2 फूट लांब वांग्याने भरून ते खड्डे पाण्याने भरावेत.
सहाय्यक वांग्याचे झाड
वांग्याची लागवड आच्छादनावर केल्यास व सिंचनासाठी ठिबक सिंचनाचा वापर केल्यास झाडांना आधाराची गरज भासते कारण पाऊस पडल्यास झाडे पडण्याची शक्यता असते. विशेषत: गोल वांग्याच्या लागवडीसाठी आधार देणे अत्यंत आवश्यक आहे.
फळे गोलाकार व मोठी असल्याने झाडांवर जास्त भार पडतो व झाडे पडण्याची शक्यता जास्त असते. त्यामुळे अशा परिस्थितीत वांग्याच्या झाडांना आधार देण्यासाठी बांबूचा वापर करावा.
वांगी लागवडीमध्ये सिंचन
उन्हाळ्यात वांग्याच्या लागवडीत पाण्याची गरज जास्त असते. कारण या दिवसात गरम हवेमुळे वातावरणात पानांद्वारे पाण्याचे बाष्पीभवन अधिक होते. त्यामुळे वांग्याच्या लागवडीत १५ दिवसांच्या अंतराने हलके पाणी द्यावे.
उन्हाळ्यात सिंचन नेहमी सकाळी सूर्योदयापूर्वी किंवा संध्याकाळी सूर्यास्तानंतर करावे कारण दिवसा जास्त सूर्यप्रकाशामुळे पाणी गरम होते जे झाडांच्या मुळांसाठी हानिकारक आहे.
वांग्याची काढणी कधी करावी
भाजी मंडई शेतकऱ्याच्या जवळ असेल तर अशा स्थितीत वांगी सकाळी काढणी करून मंडईत विकावीत. मात्र मंडई गावापासून शहर दूर असल्यास संध्याकाळीच वांग्याची काढणी करावी.
उन्हाळी हंगामात वांग्याची काढणी १५ दिवसांच्या अंतराने करावी, उशिरा काढणी करणे चांगले नाही. उशिरा काढणी केल्यामुळे वांग्यांचा रंग हलका होऊ लागतो आणि मंडईत त्यांची किंमत खूपच कमी होते.
वांगी काढणीनंतर साठवण कसे करावे
रोपातून वांग्याची काढणी केल्यानंतर सर्वप्रथम त्यांची योग्य छाटणी करावी. यानंतर दूरच्या बाजारपेठेत न्यावे लागल्यास ते तागाच्या पोत्यात भरून पाण्याने भिजवावे. किंवा वांगी जाड कागदी कार्टूनमध्ये पॅक करावीत.