नवी दिल्ली : देशात शेतीमध्ये रासायनिक खतांच्या वाढत्या वापराबाबत सातत्याने चिंता व्यक्त केली जाते. शेतीमध्ये वापरल्या जाणार्‍या या रासायनिक खतांमुळे पिकांचे उत्पादन काही प्रमाणात वाढते यात शंका नाही, परंतु त्यामुळे जमिनीची सुपीक शक्ती सातत्याने कमी होत आहे. ही समस्या गंभीर तर आहेच, पण ती जैवविविधतेसाठीही धोकादायक आहे. रासायनिक खतांचा वापर वाढल्यामुळे जमिनी नापीक होवू लागल्या आहेत. त्यामुळे शेतकर्‍यांच्या उत्पादनावरही त्याचा परिणाम होत आहे.
रसायने आणि खते राज्यमंत्री भगवंत कुंभा यांनी रासायनिक खतांच्या वापराबाबत लोकसभेत सादर केलेल्या माहितीनुसार, गत पाच वर्षांत चार रासायनिक खतांचा वापर करण्यात आला. २०२१-२२. मध्ये २१% पर्यंत वाढ नोंदवली गेली आहे या खतांमध्ये युरिया, एमओपी (म्युरेट ऑफ पोटॅश), डीएपी (डाय अमोनियम फॉस्फेट), एनपीके (नायट्रोजन-फॉस्फरस-पोटॅशियम) यांचा समावेश होतो. २०१७-१८ पर्यंत सुमारे ५२८.८६ लाख मेट्रिक टन रासायनिक खतांचा वापर शेतीसाठी करण्यात आला होता, जो २०२१-२२ मध्ये ६४०.२७ लाख मेट्रिक टन इतका वाढला आहे.
डीएपीचा वापर
गेल्या काही वर्षांत डीएपी (डाय अमोनियम फॉस्फेट) खताचा सर्वाधिक वापर झाला आहे. सन २०१७-१८ पर्यंत ९८.७ लाख मेट्रिक टन डीएपी खतांचा वापर करण्यात आला. त्याच वेळी, २०२१-२२ पर्यंत, २५.४४% ची वाढ नोंदवली गेली, म्हणजेच गेल्या वर्षी सुमारे १२३.९ लाख मेट्रिक टन डीएपी खताचा वापर कृषी क्षेत्रात झाला.
युरियाचा वापर
भारतातील पिकांपासून अधिक उत्पादन मिळविण्यासाठी, बहुतेक शेतकरी युरियाचा वापर करतात, जे नायट्रोजन आधारित खत आहे. आकडेवारीनुसार, २०१७-१८ मध्ये सुमारे २९८ लाख मेट्रिक टन युरियाचा वापर करण्यात आला होता, परंतु २०२१-२२ पर्यंत त्यात १९.६४% वाढ नोंदवली गेली आणि २०२१-२०२१ पर्यंत हा आकडा ३५६.५३ लाख मेट्रिक टन इतका वाढला.