धान्य सुकणे किंवा कोमेजणे आणि तडे जाणे ही एक नैसर्गिक घटना आहे. ही परिस्थिती पाहता, सरकारने पंजाब आणि हरियाणामध्ये कोणत्याही किंमतीत कपात न करता 18 टक्क्यांपर्यंत कोरडे किंवा सुकलेले किंवा तुटलेले धान्य खरेदीवर सूट दिली आहे. केंद्राने चंदीगडसह पंजाब आणि हरियाणामध्ये कोणत्याही किंमतीत कपात न करता 18 टक्क्यांपर्यंत कोरडे किंवा सुकलेले आणि तुटलेले धान्य खरेदी करण्यावर भारतीय अन्न महामंडळ-FCI ला सूट दिली आहे. या निर्णयामुळे शेतकऱ्यांच्या गव्हाच्या विक्रीवरील अडचणी कमी होऊन ते संकट टाळता येणार असल्याचे मानले जात आहे.
20 टक्क्यांपर्यंत सूट देण्याची मागणी करण्यात आली होती
पंजाब आणि हरियाणा राज्य सरकारांनी अन्न आणि सार्वजनिक वितरण विभागाला (DFPD) पत्र लिहून रब्बी विपणन हंगाम-RMS 2022-23 साठी गव्हाच्या गणवेशाच्या वैशिष्ट्यांमध्ये शिथिलता आणण्याची मागणी केली आहे. सध्या कोरड्या किंवा वाळलेल्या आणि तुटलेल्या धान्यांची मर्यादा 6 टक्के आहे. तर या राज्यांनी २० टक्क्यांपर्यंत सूट मागितली होती.
पंजाब आणि हरियाणामधील मंडईंमधून मोठ्या प्रमाणात नमुने गोळा करण्यासाठी एप्रिल-मे, 2022 दरम्यान केंद्रीय पथके नियुक्त करण्यात आली होती आणि त्यांचे FCI च्या प्रयोगशाळांमध्ये विश्लेषण करण्यात आले होते. तपासणी केल्यावर, परिणामांनी FAQ निकषांमधील भिन्न टक्केवारी आणि विचलनांसह मोठ्या संख्येने वाळलेल्या किंवा वाळलेल्या आणि तुटलेल्या धान्यांची स्विकृती मान्य केली.
धान्य तुटणे नैसर्गिक घटना
मार्च महिन्यात देशाच्या उत्तरेकडील भागात प्रचंड उष्णतेच्या लाटेमुळे धान्य सुकणे, कोमेजणे आणि तडे जाणे ही एक नैसर्गिक घटना आहे. हे घडणे शेतकर्‍यांच्या नियंत्रणाबाहेरचे आहे, त्यामुळे त्यांना अशा नैसर्गिक घटनेचा त्रास होता कामा नये. या सवलतीमुळे शेतकऱ्यांच्या हिताचे रक्षण होईल आणि धान्याची योग्य खरेदी आणि वितरणाला चालना मिळेल.
तुकडा धान्य खरेदीत १६ टक्के वाढ
RMS 2021-22 मध्ये गव्हाचे उत्पादन 1095 लाख MT-Lm टन-LMT होते आणि 433 LMT गहू खरेदी करण्यात आला होता. RMS 2022-23 दरम्यान, 1113 LMT गव्हाचे उत्पादन अंदाजित होते. परंतु उन्हाळा सुरू झाल्यामुळे (मार्च 2022 च्या अखेरीस) पंजाब आणि हरियाणामध्ये धान्याच्या पोतमध्ये बदल झाला ज्यामुळे धान्य कोरडे किंवा कोमेजले आणि दर एकर गव्हाच्या उत्पादनात घट झाली. भारतीय स्तरावर गहू खरेदीचे लक्ष्य 195 लाख मेट्रिक टन इतका सुधारित करण्यात आला आहे. 2020-21 मध्येही असाच निर्णय घेण्यात आला होता, तेव्हा शेतकऱ्यांच्या हिताचे रक्षण करण्यासाठी तुटलेल्या धान्याच्या खरेदीत 16 टक्के वाढ करण्यात आली होती. सवलत देण्यात आली होती.