नाशिक : भारतीय संस्कृतीत तुळशीला वेगळे महत्त्व आहे. बहुतेक घरांमध्ये तुळशीची रोपे लावली जातात. या वनस्पतींची पूजा केली जाते. तुळशीचा उपयोग औषध म्हणूनही केला जातो. तुळशीचा उपयोग अनेक रोगांवर उपचार करण्यासाठी केला जातो. यामुळे तुळशीचे रोप वैज्ञानिक दृष्टिकोनातूनही अत्यंत महत्त्वाचे मानले जाते. तुळशी ही एक औषधी वनस्पती आहे, ज्याचा उपयोग अनेक रोगांवर उपचार करण्यासाठी केला जातो. त्याच्या फांद्या, पाने, बिया या सर्वांचे स्वतःचे महत्त्व आहे. तुळशीचे १ लिटर तेल २००० रुपये किंमतीत विकले जाते. यामुळे काही शेतकरी तुळशीची शेती करु लागले आहेत. तुळशीच्या शेतीची सविस्तर माहिती आज आपण जाणून घेणार आहोत.
अशी करा तुळशीची शेती
तुळशीचे रोप कोणत्याही प्रकारच्या सामान्य जमिनीत वाढू शकते. तथापि, भुसभुशीत किंवा चिकणमाती माती आणि पाण्याचा उत्तम निचरा होणारी जागा त्याच्या लागवडीसाठी सर्वात योग्य आहे. तुळस क्षारयुक्त आणि कमी क्षारयुक्त जमिनीत चांगली वाढते. १ एकर जमिनीवर तुळशीची लागवड करायची असेल तर त्यासाठी ६०० ग्रॅम बियाणे आवश्यक आहे. तुळशीचे रोप वाढण्यास किमान १५ दिवस लागतात. तुळशीचे पीक ६० ते ९० दिवसांत पूर्णपणे तयार होते. यानंतर बाजारात विकून चांगला नफा मिळवता येतो. लागवडीनंतरचे पहिले पाणी लावणीनंतर लगेच द्यावे. त्यानंतर जमिनीतील आर्द्रतेनुसार पाणी द्यावे.
९० दिवसात लाखांचे उत्पन्न
उत्तर प्रदेशातील हरदोई जिल्ह्यात नीर गावात राहणारा अभिमन्यू नावाचा तरुण शेतकरी तुळशीच्या शेतीच्या माध्यमातून लाखों रुपये कमवत आहे. तो सुमारे १ हेक्टरमध्ये तुळशीची लागवड करतो, ज्यामुळे त्याला पारंपरिक पिकांपेक्षा जास्त नफा मिळतो. जास्त शेती केली तर ९० दिवसात लाखांचे उत्पन्न मिळते. या शेतकर्‍याने सांगितले की, तुळशीची सर्वोत्तम प्रजाती ओसीमम बॅसिलिकम आहे. ही प्रजाती तेल उत्पादनासाठी घेतली जाते. त्यातील बहुतेक परफ्यूम आणि औषधांसाठी वापरला जातो. कॉस्मेटिक उद्योगात तुळशीच्या तेलाची मागणी मोठी आहे.
१ हेक्टर मध्ये १०० किलोपेक्षा जास्त तेल
शेत तयार करताना हॅरो कल्टिव्हेटरने सुमारे २० सें.मी.पर्यंत जमीन कापली जाते. शेणखताचा वापर तण काढण्यासाठी केला जातो. एका हेक्टर मध्ये सुमारे २० टन शेणखत वापरले जाते. वाढलेल्या बेडमध्ये १० सेमी अंतरावर बियाणे किंवा झाडे लावली जातात. साधारण १५ ते २० दिवसात बियाणे जमा होते. कोरड्या हंगामात दुपारनंतर शेताला पाणी दिले जाते आणि पाऊस व्यवस्थित सुरू राहिल्यास सिंचनाची गरज भासत नाही. तुळशीचे शेत स्वच्छ व नीटनेटके ठेवण्यासाठी सुमारे ३ ते ४ आठवड्यांनी वेळोवेळी तण काढावी. तुळशीचे रोप तयार झाल्यानंतर, तुळशीच्या रोपातून तेल काढले जाते आणि ऊर्धपातन पद्धतीने सोडले जाते. सुमारे १ हेक्टर मध्ये १०० किलोपेक्षा जास्त तेल काढले जाते.