नागपूर : उन्हाळ्यात तेंदूपत्ता काढण्याची प्रत्येकजण वाट पाहत असतो. यातून इतके कमावतात कि कुटुंबाला सुमारे तीन महिने व्यवस्थित सांभाळू शकता. यावेळी झाडावरील फांद्या चांगल्या फुटल्याने उत्पादनात वाढ होण्याची आशा आहे. पान जितके जास्त वाढेल तितके जास्त कमाई करता येते.
तेंदूपत्ता बिडी बनवण्यासाठी वापरतात. संकलनानंतर तेंदूपत्ता ठेकेदारांना विकला जातो. नागपूर विभागांतर्गत एकूण 31 तेंदूपत्ता युनिट्स आहेत. ज्यामध्ये 27 युनिट्सचा लिलाव करण्यात आला आहे. तेंदूपत्ता संकलनाचे काम जून अखेरपर्यंत सुरू राहणार आहे. तेंदूपत्ता संकलनादरम्यान वन्यप्राण्यांशी अनेकदा चकमकी झाल्याच्या बातम्याही आल्या आहेत. अशा परिस्थितीत मजुरांना जंगलात जाण्यापूर्वी खबरदारी घेण्याच्या सूचनाही वनविभागाने दिल्या आहेत. या सूचनांमध्ये पहाटे जंगलात न जाणे, सायंकाळपर्यंत जंगलात थांबू नये, गटातटात ताडपत्री गोळा करण्यासाठी जावे आदींचा समावेश आहे. प्रति युनिट क्षमता 28 हजार 820 प्रमाणित पिशव्या आहेत. एकूण ६.३४ कोटी रुपये कंत्राटदार मजुरांना देणार आहेत. याशिवाय कामगारांना सरकारकडून वेगळा बोनस मिळणार आहे.
गड्डेही कामगार बनवतात
तेंदूपत्ता कामात गुंतलेल्या कामगारांना मेहनत घ्यावी लागते. सर्व प्रथम, जंगलात जातात आणि तेंदू झाडाची पाने तोडून आणतात. तेंदूपत्ता घरी आणल्यानंतर, फाटलेली पाने काढून टाकली जातात आणि संपूर्ण कुटुंबातील सदस्य संपूर्ण पानांचे बंडल बांधतात. तेंदूपत्ता संबंधित गावातील वन समितीमध्ये जमा केला जातो. मे महिन्यात लोक गावात तेंदूपत्ता संकलनाच्या कामात व्यस्त असतात.
तेंदूपत्ता तोडण्याने आशा बांधली
तेंदूपत्त्याचे उत्पादन आणि दर्जा लक्षात घेऊन राज्यस्तरावर दर निश्चित केला जातो. यामध्ये तेंदूपत्ता संग्राहकांना प्रति पोती सुमारे 850 रुपये व्यतिरिक्त या कामात गुंतलेल्या मजुरांना अतिरिक्त लाभ म्हणून वनविभागाला नफ्यात बोनसही मिळतो. तेंदूपत्त्याचा लाभ ग्रामपंचायतीपर्यंत विकासकामांसाठी पोहोचणार असून, तेंदूपत्ता संकलनाच्या कामाचा यंदा 16 गाव वन समित्यांना अधिक फायदा होण्याची अपेक्षा आहे. महसूल उत्पन्नाचा वाटा म्हणून त्याचे लाभ जिल्हा पंचायतीमार्फत संबंधित ग्रामपंचायतीपर्यंत पोहोचतात. तेंदूपत्ताच्या लाभांशाची रक्कम पंचायत गावाच्या विकासावर तसेच तेंदूपत्ता क्षेत्राच्या विकासावर खर्च करते.