पुणे : असे मानले जाते की संपूर्ण जगात 1500 पेक्षा जास्त आंब्याचे प्रकार आहेत, त्यापैकी 1000 जाती भारतात पिकतात. प्रत्येक जातीची स्वतःची वेगळी ओळख, वास आणि चव असते, परंतु त्यापैकी काही अतिशय लोकप्रिय वाण आहेत, जे मोठ्या आवडीने खाल्ले जातात.
अल्फोन्सो : या आंब्याला आंब्यांचा राजा असेही म्हणतात. हे प्रामुख्याने महाराष्ट्रात घेतले जाते. वेगवेगळ्या राज्यात वेगवेगळ्या नावाने ओळखले जाते. बदामी, गुडू, कागदी हापूस ही त्याचीच नावे आहेत. ते अंडाकृती ते मध्यम आकाराचे आयताकृती आणि केशरी पिवळ्या रंगाचे असते. त्याचा लगदा मऊ आणि तंतुमय असतो. ते एप्रिल ते जून दरम्यान येते. बाजारभाव 150 ते 200 रुपये किलो आहे.
सिंदूरी : हा आंबा आंध्र प्रदेशातील पीक आहे. हा मध्यम आकाराचा अंडाकृती आंबा आहे. या आंब्याचा वरचा भाग लाल आणि बाकीचा हिरवा असतो. ते एप्रिल-मे महिन्यात खरेदी करता येते. बाजारभाव 100 ते 120 रुपये किलो आहे.
सफेदा: हे विशेषतः आंध्र प्रदेश आणि तामिळनाडूचे आहे. याला बैंगनपल्ली आणि बेनिशन असेही म्हणतात. ते आकाराने मोठे आणि थोडे जाड असते. त्याचा रंग सोनेरी पिवळा आहे. तो एप्रिल आणि मे महिन्यात येतो. याचा वापर सामान्यतः मँगो शेक बनवण्यासाठी केला जातो. बाजारभाव 75 ते 80 रुपये किलो आहे.
तोतापरी : हे प्रामुख्याने आंध्र प्रदेशातील आहे. बाजारात ते मे महिन्यात येते. ते आकाराने किंचित वाढवलेले आहे. त्याला पोपटाच्या चोचीसारखे टोक असते. चवीला किंचित आंबट असते. याचा उपयोग माळा, स्लाइस, फ्रूटी इत्यादी पेये बनवण्यासाठी केला जातो. बाजारभाव 55 रुपये किलो आहे.
केशर : ही गुजरातची प्रमुख जात आहे. मे महिन्याच्या अखेरीस ते बाजारात सहज उपलब्ध होते. त्यात लगदा जास्त असतो आणि दाणे पातळ असतात. हे खायला खूप गोड आणि रसाळ आहे. बाजारभाव 50 ते 60 रुपये किलो आहे.
दसरी: हा यूपीचा सर्वात प्रसिद्ध आंबा आहे. ते आकाराने मध्यम आहे पण थोडे लांब आहे. कार्बाईड किंवा मसाल्याशिवाय पिकलेल्या दसऱ्याच्या आंब्याचा रंग हिरवा असतो. कॅल्शियम कार्बाइड किंवा इतर कोणत्याही रसायनाने पिकवलेल्या दसरी आंब्याचा रंग हिरवा आणि पिवळा असतो. आंब्याची ही जात देशातील सर्वाधिक पसंतीची जात आहे. तो जून-जुलै महिन्यात उपलब्ध होतो. हे चवीला गोड आणि चवीने परिपूर्ण आहे. बाजारभाव 70 रुपये किलो आहे.
लंगडा : ही जात यूपी-बिहारमध्ये खूप लोकप्रिय आहे. ते जूनच्या मध्यापासून ते जुलैच्या मध्यापर्यंत येते. ते मध्यम अंडाकृती आकाराचे आहे. त्याचा रंग हिरवा असून त्यात फायबर कमी असते. ते जास्त काळ सुरक्षित ठेवता येत नाही. त्याचा बाजारभाव 70 रुपये किलो आहे.
चौसा : हे यूपीचे पीक आहे. मुख्यतः जुलै ते ऑगस्ट महिन्यात येते. आकाराने मध्यम अंडाकृती आणि किंचित सडपातळ. त्याचा रंग पिवळा असतो. हे खूप रसाळ आणि गोड आहे. बाजारभाव 100 रुपये/किलो आहे.
डिंगा : हे लखनौचे प्रसिद्ध उत्पादन आहे. हे आकाराने थोडेसे लहान अंडाकृती आणि सोनेरी सोनेरी रंगाचे आहे. हा आंबा सर्रास चोखून खाल्ला जातो. ते जुलै ते ऑगस्ट दरम्यान येते. हे स्वादिष्ट गोड आणि अन्नात तंतुमय आहे. बाजारभाव 50 रुपये किलो आहे.
फजली : हा आंबा हंगामातील शेवटचा आंबा आहे. ऑगस्टपर्यंत लोक त्याचा आस्वाद घेतात. आंब्याचा हंगाम संपला की येतो. बाजारभाव 80 ते 90 रुपये किलो आहे.
आंबा खरेदी करताना काळजी घ्या
जेव्हा आपण बाजारात आंबा खरेदी करायला जातो तेव्हा आपल्या मनात अनेकदा प्रश्न पडतो की आंबा गोड लागेल की नाही, तो योग्य प्रकारे पिकला आहे की नाही. बाजारात उपलब्ध असलेले आंबे पिकवण्याचे वेगवेगळे मार्ग कसे ओळखायचे हा प्रश्नही उरतोच. पिकलेले आंबे योग्य पद्धतीने कसे ओळखायचे ते जाणून घेऊया.
आंब्यावर आम्लयुक्त रसाचे डाग नाहीत हे पहा.
आंब्यावर कोणत्याही रसायनाचे वेगळे पांढरे किंवा निळे ठसे नसावेत.
अनेक वेळा आंबे अशा रसायनांनी पिकवले जातात जे आपल्या आरोग्यासाठी अत्यंत हानिकारक असतात. आंब्यावर पांढरी पावडर असेल तर ती नैसर्गिकरित्या पिकलेली असते. जरी ते खूप बारकाईने तपासावे लागेल, परंतु आपण तसे केले पाहिजे कारण ते आरोग्यासाठी खूप महत्वाचे आहे.
साधारणपणे आंब्याला स्पर्श केल्यावर त्याच्या पिकण्याचा अंदाज लावता येतो. पिकलेला आंबा थोडा मऊ असतो. पिकलेल्या आंब्याखाली काही ठिकाणी मऊ तर काही ठिकाणी घन असतो. तर कच्चा आंबा पूर्णपणे भरीव असेल.
दुसरा मार्ग म्हणजे आंबा अगदी खालून अंगठ्याने हलके दाबून पहा. पिकलेला आंबा स्पर्शाला मऊ वाटेल. यासाठी तुम्हाला संपूर्ण आंबा दाबण्याची गरज नाही.
पिकवण्याच्या पध्दतीने पिकवलेले आंबे एकसमान रंगाचे असतात कारण ते एकाच तापमानात पिकवले जातात आणि ते खायला अतिशय चविष्ट आणि दिसायला अतिशय सुंदर असतात.
धोकादायक आंबे ओळखा
आंबा कॅल्शियम कार्बाइडने पिकवला जातो, तो शोधणे सोपे नाही. तरीही, आम्ही काही गोष्टी लक्षात ठेवू शकतो:
आंब्याच्या बहुतेक जातींचा नैसर्गिक पिकण्याचा हंगाम मे-जून असतो. त्यामुळे या आधी अतिशय पिवळे आंबे कार्बाइडने पिकवता येतात. एप्रिल महिन्यात मिळणारे आंबे बहुतांशी अशा प्रकारे पिकवले जातात. शक्य असल्यास एप्रिलपूर्वी आंबा खाणे टाळावे.
प्रत्येक प्रकारच्या आंब्याचा स्वतःचा सुगंध असतो, परंतु जबरदस्तीने पिकवलेल्या आंब्याला एकतर सुगंध नसतो किंवा फारच कमी असतो. आंब्याचा वास घेऊन कळू शकते.
नैसर्गिकरित्या न पिकलेल्या आंब्याची साल पूर्णपणे पिवळी असते, पण आतून पूर्ण पिकलेली नसते. अशा प्रकारे पिकलेल्या आंब्याला कोरडेपणा येईल आणि रसही कमी लागेल.
पिवळ्या आंब्यावर काही ठिकाणी हिरवे डाग किंवा सुरकुत्या दिसल्या किंवा आतून काही लाल ठिपके दिसले तर काही ठिकाणी हलके पिवळे दिसले तर समजा आंब्यात घोटाळा झाला आहे.
पाण्याने भरलेल्या बादलीत आंबे तरंगले किंवा वर आले तर समजावे की ते रसायनाने पिकवले आहेत.