पुणे : पशुसंवर्धन हा शेतीनंतरचा सामान्य माणसाशी संबंधित दुसरा मोठा व्यवसाय आहे. मात्र सध्या जनावरांचे संगोपन महागाईच्या मोठ्या संकटातून जात आहे. ही समस्या आता इतकी मोठी झाली आहे की त्याचा परिणाम तुमच्यावर म्हणजेच सामान्य माणसावरही होणार आहे. दूध आता महाग होऊ शकते. कारण जनावरांसाठीचा चारा आता खूप महाग झाला आहे.
डेअरी कंपन्यांच्या मनमानीमुळे व्यथित झालेल्या महाराष्ट्रातील शेतकऱ्यांनी कांद्यापाठोपाठ दुधाला किमान आधारभूत किंमत (एमएसपी) खाली आणण्याची मागणी केली आहे. सरासरी 2000 रुपये प्रति क्विंटल दराने गहू विकला जात आहे, त्यामुळे अनेक राज्यांमध्ये त्याच्या पेंढ्याचा भावही 800 ते 1500 रुपये प्रति क्विंटलपर्यंत पोहोचला आहे. देशभरात चाऱ्याचे संकट इतके वाढले आहे की अनेक भागात लोकांना आपली जनावरे विकावी लागली आहेत. केक, कापूस बियाणे म्हणजेच जनावरांचा चाराही आता महाग झाला आहे. अशा स्थितीत या सगळ्याचा परिणाम दुधाच्या भाववाढीच्या रूपाने तुमच्यावर उशिरा का होईना होणार हे नक्की. दूध एमएसपीच्या कक्षेत आणण्याची मागणी आता शेतकरी करत आहेत. देशातील अशा राज्यांमध्ये महाराष्ट्राची गणना होते, जिथे शेतीसोबतच मोठ्या प्रमाणात शेतकरी पशुपालनही करतात.
हे देखील वाचा : गायींना गाणी ऐकवली तर खरचं दूध जास्त देतात का?
शेतकर्‍यांना गायीच्या दुधाला 45 रुपये लिटर दर मिळतो
जनावरांना चारा, औषधे मिळणेही महाग झाले आहे, तर दुधाच्या दरात काहीही वाढ झालेली नाही. अशा स्थितीत पशुपालन करणे आता चांगलेच महाग झाले आहे. आता दुध विक्रेत्यांना दुधाचे दर वाढवण्याशिवाय पर्याय नाही. दुग्धव्यवसाय करणाऱ्यांनी गायीचे दूध किमान ४० ते ४५ रुपये प्रतिलिटर दराने विकत घेतले, तर गोरक्षकांना थोडाफार फायदा होईल. सध्या गायीच्या दुधाला केवळ 30 ते 32 रुपये प्रतिलिटर दर पशुपालकांना मिळत आहे.
जाणून घ्या किती महाग झाला चारा
- गेल्या वर्षीपर्यंत कोरडा चारा म्हणजेच पेंढा 4 रुपये किलो दराने उपलब्ध होता, परंतु यंदा तो 7.5 ते 8 रुपये किलोपर्यंत पोहोचला आहे. हिरव्या चाऱ्याच्या दरातही जवळपास दुपटीने वाढ झाली आहे.
- पशुखाद्य जे 20 रुपये प्रति किलो होते ते आता 38 रुपये प्रति किलो झाले आहे. त्याची किंमतही जवळपास दुप्पट झाली आहे. त्याची ऑनलाइन किंमत 50 रुपये प्रति किलोपर्यंत आहे.
- गायी उन्हाळ्यात अनेकदा आजारी पडतात. एकदा पशुवैद्यकीय डॉक्टर त्याला भेटायला आले की 1000 ते 1500 रुपये घेतात.
- सन 2016-17 मध्ये, दुग्ध व्यवसाय आणि दूध उत्पादकांच्या आर्थिक स्थितीवर सर्वेक्षण करण्यात आले होते. त्यांनुसार, बहुतेक राज्यांमध्ये प्रति पशू दिवसाची कमाई फक्त 7 आहे ते रु.52 ते रु.52 पर्यंत होते. सरासरी बघितली तर दररोज २५ रुपयांच्या आसपास बसते.
- महाराष्ट्रातील पशुपालक एवढ्या अडचणीत आहेत की, दुधाची किंमत वाढवण्यासाठी ते दरवर्षी दोन ते तीन वेळा दूध आंदोलन करतात. यासाठी त्याच्यावर खूप टीकाही केली जाते, पण लक्ष वेधण्यासाठी तो असे करतो.
महाराष्ट्रातील शेतकरी नेत्यांच्या म्हणण्यानुसार, राज्यात दररोज सुमारे 44 लाख लिटर दूध डेअरीद्वारे खरेदी केले जाते. येथील पशुपालक शेतकरी अर्थव्यवस्थेत अत्यंत महत्त्वाचे योगदान देतात, मात्र पशुपालकांना मिळणाऱ्या दुधाच्या दरात वाढ करण्यासाठी सरकार काहीच करत नाही.
दुधावर होणाऱ्या खर्चानुसार एमएसपी निश्चित करा
खर्चानुसार सरकारने दुधाला किमान आधारभूत किंमत (MSP) च्या कक्षेत आणून किमान किंमत निश्चित करावी. अशी मागणी दुग्धव्यवसायिकांनी केली आहे. खर्चाच्या 50% नफ्यासह किमान किंमत निश्चित केली पाहिजे. अन्यथा अर्थव्यवस्थेत भरीव योगदान देणाऱ्या या डेअरी क्षेत्राची अवस्था आणखी बिकट होईल.