सांगली : हरभरा हे कडधान्य पिकांपैकी एक महत्त्वाचे पीक मानले जाते. हरभरा वनस्पतीची हिरवी पाने हिरव्या भाज्या आणि हिरवे कोरडे धान्य बनवण्यासाठी वापरतात. हरभर्‍याच्या दाण्यापासून वेगळे केलेली साल जनावरे खातात. हरभरा पिकामुळे येणार्‍या पिकांसाठी जमिनीत नायट्रोजनचे प्रमाण वाढते, त्यामुळे शेताची सुपीकताही वाढते. हरभरा पेरणीसाठी ऑक्टोबर-नोव्हेंबर हे महिने सर्वोत्तम मानले जातात. २०-३० डिग्री सेल्सिअस तापमान रोपांच्या चांगल्या वाढीसाठी योग्य आहे.
हरभर्‍याची लागवड चिकणमाती व चिकणमाती जमिनीत सहज करता येते. खरीप पीक काढणीनंतर शेतात हॅरोने खोल नांगरणी करावी. हरभरा लागवडीसाठी शेतात ओलावा असणे आवश्यक आहे. मातीचे पीएच मूल्य ६-७.५ पेरणीसाठी योग्य असल्याचे कृषी तज्ज्ञ मानतात. माती उलटवणार्‍या नांगरणीने एक नांगरणी आणि २ नांगरणी केल्यानंतर, थाप देऊन शेत समतल करा.
पेरणीपूर्वी बियाण्यांवर प्रक्रिया करा
शेतात पेरणीपूर्वी बियाण्यांवर रासायनिक बुरशीनाशकाची प्रक्रिया करावी. पिकाचे उकथा रोगापासून संरक्षण करण्यासाठी व्हिटावॅक्स पॉवर, कॅप्टन, थिरम किंवा प्रोव्हेक्स यापैकी कोणतेही एक ३ ग्रॅम प्रति किलो बियाण्यावर प्रक्रिया करा. यानंतर एक किलो बियाण्यास रायझोबियम कल्चर आणि ५-५ ग्रॅम ट्रायकोर्मा विर्डी मिसळून प्रक्रिया करावी. या प्रक्रियेसाठी सीड ड्रेसिंग ड्रमचा वापर केला जाऊ शकतो. उशीर न करता, हे बियाणे तयार केलेल्या शेतात ५-८ सेमी खोलीवर पेरा.
पेरणीपूर्वी फ्लुक्लोरालिन २०० ग्रॅम किंवा पेंडिमेथालिन ३५० ग्रॅम सुमारे ३०० लिटर पाण्यात मिसळून उगवणीपूर्वी द्रावण तयार करा. आता हरभरा शेतात प्रति एकर फवारणी करावी. शेती करणार्‍या शेतकर्‍यांनी बियाणे पेरल्यानंतर ३०-३५ दिवसांनी पहिली खुरपणी व कोंबडी करावी. त्याच अंतराने दुसरी खुरपणी करता येते. हरभरा लागवडीसाठी कमी पाणी लागते. शेतकरी पहिले पाणी फुलोर्‍याच्या आधी म्हणजेच पेरणीनंतर २०-३० दिवसांनी आणि दुसरे पाणी ५०-६० दिवसांनी बीज भरण्याच्या अवस्थेत देऊ शकतात. साधारणपणे, लागवडीसाठी अनुकूल हवामान असताना हरभरा पीक 100-120 दिवसांत पक्वतेसाठी तयार होते.
देशी हरभर्‍याच्या प्रमुख जाती
हंगामात वेळेवर पेरणीसाठी GNG 1581 (Gangaur), GNG 1958 (Marudhar), GNG 663, GNG 469, RSG 888, RSG 963, RSG 963, RSG 973, RSG 986 हे कृषी तज्ञ सर्वोत्तम मानतात. उशीरा पेरणीसाठी GNG 1488, RSG 974, RSG 902, RSG 945 हे प्रमुख आहेत. याशिवाय राधे, उज्जैन, वैभव याही देशी हरभऱ्याच्या सुधारित जाती मानल्या जातात.
काबुली चण्याच्या प्रमुख जाती
कृषी तज्ज्ञ L500, C-104, Kak-2, JGK-2, मेक्सिकन बोल्ड हे मुख्य वाण मानतात. हे वाण एक हेक्टरमध्ये 10-13 क्विंटल उत्पादन देतात.