नागपूर : अलीकडच्या काळात सेंद्रिय शेतीचे महत्त्व मोठ्या प्रमाणात वाढतांना दिसत आहे. कीटकनाशकांच्या वापरामुळे होणारे दुष्यपरिणाम थांबविण्यासाठी सेंद्रीय शेती हाच योग्य मार्ग आहे. अनेक शेतकरी सेंद्रीय पध्दतीने शेती करुन मोठ्या प्रमाणात उत्पन्न घेत आहेत. याच अनुषंगाने आज आपण शेतीमध्ये गोमूत्राचा वापर व त्याचे फायदे जाणून घेणार आहोत. गोमूत्रापासून बनवलेले कीटकनाशक शेतकर्‍यांमध्ये खूप लोकप्रिय होत आहे आणि त्याचबरोबर शेतकर्‍यांचे उत्पन्न वाढवण्यासही मदत होत आहे.
रासायनिक कीटकनाशकांच्या वापरामुळे नष्ट झालेल्या पृथ्वीला वाचवण्यासाठी शेण आणि गोमूत्र हे अमृतसारखे आहेत. याच्या वापराने जमिनीतील सूक्ष्म जीवांची संख्या वाढते, त्यामुळे खराब जमीनही परत येऊ लागते. या कामात गोमूत्रही महत्त्वाची भूमिका बजावते. गोमूत्र आणि देशी गायीचे शेण पेरणीपासून काढणीनंतर शेतीमध्ये महत्त्वाची भूमिका बजावतात. यामुळे लागवडीचा खर्च कमी होऊन शेतकर्‍यांच्या खर्चात मोठ्या प्रमाणात बचत होते. गेल्या काही दिवसांपासून उत्तर प्रदेश, मध्य प्रदेश आणि छत्तीसगड सारख्या राज्यांमध्ये पिकांवर त्याचा वापर करण्यास मोठ्या प्रमाणात प्रोत्साहन दिले जात आहे. विशेषत: छत्तीसगड सरकार गोमूत्रापासून कीटकनाशके आणि खते बनवण्यासाठी ग्रामीण महिला आणि पशुपालकांकडून गोमूत्र खरेदी करत आहे.
बीजप्रक्रिया करण्यासाठी गोमूत्राचा वापर
शेतात पेरणीपूर्वी बियाण्याची प्रक्रिया केली जाते. आजकाल गोमूत्र वापरून बियाणे अशी प्रक्रिया केली जात आहे. यासाठी बियांवर प्रक्रिया करण्यासाठी भारतीय जातीचे ४० लिटर गोमूत्र पाण्यात मिसळावे. यानंतर अन्न पिके, कडधान्ये, तेलबिया आणि भाजीपाला पिकांच्या बिया ४ ते ६ तास भिजत ठेवाव्यात.
कीटकनाशक म्हणून गोमूत्राचा वापर
गोमूत्रापासून बनवलेले कीटकनाशक सामान्य रासायनिक कीटकनाशकांपेक्षा अधिक प्रभावी आणि शक्तिशाली आहे. याचा उपयोग पीक संरक्षण म्हणून केला जातो. याच्या फवारणीमुळे पाने खाणारे कीटक, फळे पोखरणारे आणि कांडी फोडणार्‍या कीटकांच्या नियंत्रणातही खूप मदत होते. कीटकनाशके तयार करण्यासाठी गोमूत्रासह कडुलिंबाची पाने, सुकी तंबाखूची पाने, लसूण, ताक इत्यादींचा वापर केला जातो, ज्याची फवारणी केल्यावर कीटकांचा त्रास देखील टळतो.