पुणे : मुंग्यांमुळे अन्नधान्य किंवा फळांचे नुकसान होते असा आजवरचा समज राहिला आहे. प्रथमदर्शनी जो योग्य देखील आहे. मात्र एका नव्या संशोधनानुसार, मुंग्या शेतकर्‍यांना निरोगी पिके घेण्यास मदत करण्यासाठी कीटकनाशकांवर मात करू शकतात, अभ्यासात असे दिसून आले आहे. शेतात मुंग्यांचा फायदा कीटक मारण्यात, वनस्पतींचे नुकसान कमी करण्यात आणि पीक उत्पादन वाढविण्यात अधिक चांगले असल्याचे दिसून आले आहे.
अमेरिका, ऑस्ट्रेलिया, यूके आणि ब्राझीलसह देशांमधील लिंबूवर्गीय, आंबा, सफरचंद आणि सोयाबीनसह १७ पिकांवर प्रयोग करुन त्याचे निष्कर्ष काढण्यात आले आहेत. प्रोसिडिंग्ज ऑफ रॉयल सोसायटी बी मध्ये प्रकाशित केलेल्या एका संशोधन पेपरमध्ये म्हटले आहे की, मुंग्या सामान्य शिकारी आहेत आणि फळे, बिया आणि पानांचे नुकसान करणार्‍या कीटकांची शिकार करतात, ज्यामुळे पीक उत्पादनात घट होते. मुंग्यांची मोठी विविधता सामान्यत: कीटकांच्या विस्तृत श्रेणीपासून अधिक संरक्षण प्रदान करते. सर्वसाधारणपणे, योग्य व्यवस्थापनाने, मुंग्या उपयुक्त कीटक नियंत्रण असू शकतात आणि कालांतराने पीक उत्पादन वाढवू शकतात. काही मुंग्यांच्या प्रजातींची कमी खर्चात कीटकनाशकांपेक्षा समान किंवा जास्त कार्यक्षमता असते, असे संशोधकांनी नमूद केले आहे.
शेतीमध्ये मुंग्यांची भूमिका अद्याप पूर्णपणे स्पष्ट नाही कारण ते देखील एक समस्या असू शकतात. मिलीबग्स, ऍफिड्स आणि व्हाईटफ्लाय यांसारखे कीटक, जे हनीड्यू नावाचे शर्करायुक्त पाणी तयार करतात, सामान्यतः जेव्हा मुंग्या असतात तेव्हा अधिक सामान्य असतात. याचे कारण असे की मुंग्या हनीड्यू खातात आणि त्यामुळे मूलत: फार्म ऍफिड जसे पशुधन, त्या बदल्यात त्यांचे भक्षकांपासून संरक्षण करतात. संशोधकांचे म्हणणे आहे की निसर्गाला अनुकूल व्यवस्थापन पद्धती जसे की साखरेचा पर्यायी स्रोत (जमिनीवर, झाडाच्या खोडाजवळ किंवा त्याच्या फांद्या) पुरवणे या संबंधात व्यत्यय आणू शकतात. मुंग्या विचलित होतात आणि सुरवंट आणि बीटल यांसारख्या इतर कीटकांची संख्या कमी करणे सुरू ठेवू शकतात.
