नाशिक : ऑगस्ट महिना सुरू असून, हा काळ शेतकर्‍यांसाठी टोमॅटोच्या लागवडीसाठी अत्यंत अनुकूल मानला जात आहे. ऑगस्टमध्ये लागवड करण्यासाठी शेतकर्‍याला टोमॅटोची रोपवाटिका जुलैमध्ये तयार करावी लागते. मात्र ज्यांना उशिर झाला असेल ते ऑगस्ट महिन्यातही रोपवाटिका तयार करुन सप्टेंबरमध्ये पावसाळी टोमॅटोची लागवड करु शकतात. टोमॅटो हे नगदी पिक असले तरी बाजारपेठेच्या गणितावर याचे अर्थकारण अवलंबून असते.
भारतात टोमॅटोची लागवड साधारणपणे वर्षभर केली जाते. हिवाळी हंगामासाठी टोमॅटो पिकाच्या तयारीसाठी जुलै ते सप्टेंबर हा हंगाम शेतकर्‍यांसाठी खास असतो. पावसाळ्यात पिके कुजण्याचा धोका असतो. अशा परिस्थितीत सर्वात महत्त्वाचा प्रश्न असा पडतो की, पावसाळ्यात टोमॅटोची लागवड कशी करावी किंवा पावसाळ्यात टोमॅटोची लागवड सुरू करण्यासाठी योग्य वेळ कोणती, किंवा पावसाळ्यात लागवड करावी. कोणत्या गोष्टींची विशेषतः काळजी घेतली पाहिजे, इ. आज आपण टोमॅटोच्या अशा जातींची माहिती जाणून घेणार आहोत, ज्या विशेषतः पावसाळ्यात टोमॅटोच्या लागवडीसाठी शास्त्रोक्त पद्धतीने विकसित केल्या गेल्या आहेत.
अशी तयार करा टोमॅटोची रोपवाटिका
टोमॅटोची रोपे प्रो ट्रेमध्ये किंवा थेट शेतात वाढवता येतात. टोमॅटोची रोपे थेट शेतात तयार करताना, सर्वात महत्वाची गोष्ट लक्षात ठेवा की ज्या ठिकाणी टोमॅटोची रोपवाटिका उभारली जात आहे ती जमीन पावसाच्या पाण्यात बुडू नये. तसेच, या ठिकाणी किमान ४ तास सूर्यप्रकाश मिळतो. टोमॅटोची रोपे तयार करण्याची जागा जमिनीपासून एक ते दोन फूट उंचीवर असल्यास, अतिवृष्टी किंवा अतिवृष्टीच्या परिस्थितीतही टोमॅटोची रोपे सुरक्षित राहते. टोमॅटो नर्सरीमध्ये बेडचे गणित सर्वात महत्त्वाचे असते. शेतकर्‍यांनी बेड बनवताना लक्षात ठेवावे की त्यांची रुंदी १ ते १.५ मीटर असावी. त्याची लांबी ३ मीटर पर्यंत असू शकते. या मोजमापाच्या ४ ते ६ बेड तयार केल्यानंतर, टोमॅटो बियाणे लागवड करण्याची वेळ आली आहे.
पेरणीनंतर रोपवाटिका एक महिना ते ४० दिवसांत तयार होते. नर्सरीमध्ये उगवलेल्या टोमॅटोची रोपे हव्या त्या जमिनीत लावण्यापूर्वी १० दिवस आधी, रोपवाटिकेत वाढलेल्या टोमॅटोच्या रोपांना पाणी देणे थांबवा, त्यामुळे टोमॅटोची रोपे निरोगी आणि वाढीसाठी तयार होतील. टोमॅटोची लागवड करण्याच्या या पद्धतीमुळे, पुनर्लावणीनंतर टोमॅटोची झाडे सुकण्याचा धोका देखील कमी होतो. सेंद्रिय पदार्थ असलेली चिकणमाती माती टोमॅटोच्या रोपांसाठी उपयुक्त आहे. एवढ्या दर्जाची माती असलेल्या एका हेक्टर मध्ये टोमॅटोची १५,००० रोपे लावून शेतकरी आपला नफा मिळवू शकतो.
देशी ऐवजी हायब्रीडचा सल्ला
टोमॅटोच्या या देशी वाणांमध्ये पावसाळ्यात हंगामी प्रादुर्भावाचा परिणाम दिसून येतो. किडींचा प्रादुर्भाव किंवा वाढणारी दुर्गंधी फळे यामुळेही शेतकर्‍यांच्या उत्पन्नावर परिणाम होऊ शकतो. अशा परिस्थितीत टोमॅटोच्या देशी जातींऐवजी संकरित वाणांचे बियाणे वापरण्याचा सल्ला सल्लागार देतात. टोमॅटोच्या संकरित जातींच्या बियांचे वैशिष्ट्य म्हणजे हे बियाणे कोणत्याही प्रकारच्या मातीवर वाढण्यास सक्षम आहेत. त्याच वेळी, स्थानिक प्रजातींऐवजी टोमॅटोच्या संकरित जातीची लागवड केल्यास शेतकर्‍याला अनुकूल परिस्थितीत १००% नफा मिळतो.
टोमॅटोच्या काही संकरित वाण: पुसा सदाहरित, सोनेरी लाल, सोने नवीन, गोल्डन स्प्लेंडर (हायब्रीड), सुवर्ण समृद्धी (हायब्रीड), गोल्ड इस्टेट्स (हायब्रीड)
टोमॅटोच्या काही विशेष सुधारित देशी वाण: पुसा शीतल, पुसा-१२०, पुसा रुबी, पुसा गौरव, अर्का विकास, अर्का सौरभ, सोनाली
हायब्रीड टोमॅटोचे सर्वात लोकप्रिय प्रकार: पुसा हायब्रीड-१, पुसा हायब्रीड-२, पुसा हायब्रीड-४, रश्मी आणि अविनाश-२