नागपूर : महाराष्ट्र राज्यात ज्या अनेक फळझाडांची लागवड केली जाते त्यामध्ये लिंबूवर्गीय फळझाडांच्या फार मोठा वाटा आहे. भारतात या फळाची लागवड सुमारे २,८५,००० हेक्टर क्षेत्रात होते. लिंबूवर्गीय फळझाडांच्या लागवडीस भारतात महाराष्ट्राचा प्रथम क्रमांक लागतो. लिंबूवर्गीय फळझाडांमध्ये मोसंबी, संत्रा व कागदी लिंबू यांचा समावेश होतो. लिंबू हे फळ उष्ण कटिबंधातील बहुतेक प्रदेशांत वाढते. याचे मूळस्थान भारत असावे असे मानतात. मेक्सिको, वेस्ट इंडीज, इजिप्त व भारत हे कागदी लिंबाच्या उत्पादनात अग्रेसर देश आहेत.
महाराष्ट्रातील हवामान लिंबूवर्गीय फळझाडाच्या लागवडीस पोषक असल्यामुळे कागदी लिंबू लागवडीखालील क्षेत्र झपाट्याने वाढत असून सध्या ४५,००० हेक्टरपेक्षा जास्त क्षेत्र कागदी लिंबूच्या लागवडीखाली आहे. प्रामुख्याने अहमदनगर, जळगाव व सोलापूर या कोरड्या हवामानाच्या जिल्ह्यांत मोठ्या प्रमाणावर आणि त्या खालोखाल पुणे, सांगली, धुळे, अकोला व नाशिक या जिल्ह्यांत कागदी लिंबाची लागवड मोठ्या प्रमाणात आढळते. त्या खालोखाल पुणे, यवतमाळ, नाशिक, सांगली, नागपूर, धुळे व बीड यांचा क्रम लागतो. कोकणात कागदी लिंबूची लागवड आढळून येत नाही. कारण दमट हवामानात कँकर तसेच मूळकुज रोगाचा जास्त प्रादुर्भाव आढळतो. महाराष्ट्रसोबतच आंध्र प्रदेश, तमिळनाडू, कर्नाटक व गुजरातमध्ये लिंबूवर्गीय फळपिकांची लागवड केळी जाते.
गुजरात, राजस्थान, बिहार, मध्य प्रदेश यासह अनेक राज्यांमध्ये लिंबाची लागवड मोठ्या प्रमाणावर केली जाते. लिंबाचे आरोग्यदायी फायदे अनेक असल्याने त्याची मागणीही जास्त आहे. कोणत्याही प्रकारच्या जमिनीवर त्याची लागवड करता येते. चिकणमाती माती सर्वोत्तम मानली जाते. लागवडीसाठी पावसाळा उत्तम असतो. लागवड जुलै ते ऑगस्ट दरम्यान करावी.
साधारणपणे लिंबाच्या झाडांना तीन ते चार वर्षात फळे येण्यास सुरुवात होते, परंतु जर तुम्ही व्यावसायिक स्तरावर लिंबू बागकाम करत असाल तर तयार रोपे कलम पद्धतीने लावावीत. अशी रोपे वर्षभरात तयार होतात. अनेक झाडे वर्षातून तीनदा फळ देतात. जोपर्यंत सिंचनाचा प्रश्न आहे, त्याच्या झाडांना उन्हाळ्याच्या हंगामात दर 10 दिवसांच्या अंतराने आणि हिवाळ्यात 20 ते 25 दिवसांच्या अंतराने पाणी द्यावे.
लिंबू लागवडीतून तुम्ही एकरी 3.5 लाख रुपये कमवू शकता
एक एकर जमिनीवर सुमारे 300 लिंबाची रोपे लावली आहेत. त्याची किंमत सुमारे एक लाख रुपये आहे. जेव्हा रोप तयार होते, तेव्हा एका झाडापासून सुमारे 30 किलो लिंबू तयार होऊ शकते. म्हणजेच 300 झाडांपासून 90 क्विंटल लिंबू तयार होणार आहे. त्याचीही विक्री ५० रुपये किलो दराने झाली, तर साडेचार लाखांची विक्री होईल. यातून खर्च काढला तर वर्षाला किमान साडेतीन लाख रुपये मिळू शकतात.
यासोबतच लिंबाच्या काही जाती वर्षातून दोन ते तीन वेळा फळ देतात. या प्रकारची लागवड केल्यास 6 ते 7 लाख रुपये सहज मिळू शकतात. एवढेच नाही तर मूल्यवर्धनावर भर दिला तर. जर तुम्ही लिंबापासून लोणचे, ज्यूस आणि इतर गोष्टी बनवल्या तर तुम्ही जास्त कमाई करू शकता. या फळाचे कागदी लिंबू व साखर लिंबू असे दोन प्रकार भारतात लागवडीत आहेत. यांपैकी कागदी लिंबाला जास्त मागणी असल्यामुळे त्याची व्यावसायिक लागवड होते.