औरंगाबाद : रब्बी हंगामात गव्हाचे क्षेत्र मोठ्या प्रमाणात वाढत आहे. गव्हाचे उत्पादन तर वाढले असले तरी वातावणातील बदलामुळे तांबोरा रोगाचे प्रमाण हे वाढत आहे. गव्हावर तांबोरा रोगाचा अधिक प्रादुर्भाव झाल्यास पिकाची वाढ तर खुंटतेच पण वार्षिक उत्पन्न हे देखील घटते. त्यामुळे तांबोरा रोगाचे नियंत्रण कसे करावे याची माहिती शेतकर्‍यांना असणे गरजेचे आहे.
तांबेरा रोगाचे वेगवेगळे प्रकार आहेत. हा रोग पानावर, खोडावर, ओंबीवर आढळतो. गव्हावर खोडावरील काळा तांबेरा, पानावरील नारंगी तांबेरा येतो. पानावर सुरवातीला लहान तपकिरी ठिपके दिसतात आणि त्यातूनच विटकरी रंगाची बिजाणू बाहेर पडतात. लांबट, गोल ठिपके दोन शिरांमध्ये वाढतात. अनेक ठिपके मिळून सर्वच पान व्यापून जाते. पानाप्रमाणेच खोडावर, ओंबीवर व ओंबीतील दाण्यावरही रोगाचा प्रादुर्भाव आढळतो. हे काळे ठिपके खोडावर लांबट व स्पष्टपणे एकमेकांत मिसळलेले आढळतात, म्हणून त्याला खोडावरील काळा तांबेरा म्हणतात.
गव्हाच्या पानावरील नारंगी तांबेरा या रोगाची लागण जानेवरी फेब्रुवारी महिन्यात अधिक प्रमाणात दिसून येते. रोगाची तीव्रता जास्त असल्यास खोडावरही लक्षणे दिसून येतात. पानावर पिवळे गोलाकार ठिपके तर त्याचे रुपांतर पुन्हा बारीक मोहरीच्या आकाराच्या फोडात होते. याच फोडातून नारंगी रंगाची बिजाणूची भुकटी बाहेर येते. थंड हवामान व आर्द्रता जास्त दिवस टिकून राहिल्यास रोगाचा प्रसार झपाट्याने होतो.
तांबोरा रोगाचे असे व्यवस्थापन
गव्हाची पेरणी करताना शक्यतो कृषी विद्यापीठाने वाणांचाच वापर करावा. रोगप्रतिकार वाणांमध्ये एच .डी – २१८९, परभणी – ५१, एच डी.एम – १५५३ (सोनालीका), एच .डी – ४५०२ या वाणांचा वापर फायदेशीर ठरतो. खताचा डोस देताना नत्र, स्फुरद, यांचे प्रमाण २:१ ठेवावे. पिकास पाणी देतान बेताने व गरजेपुरतेच द्यावे. रोगाचे लक्षण दिसून येताच २ ते २.५ ग्रॅम डायथेन एम- ४५ प्रति लिटर पाण्यात मिसळून फवारणी केल्यास शेतकर्‍यांचा फायदा होतो.