पुणे : मेगा फूड पार्कमध्ये (Food Park) कृषी उत्पादनांची साठवणूक आणि प्रक्रिया करण्याची व्यवस्था आहे. या प्रणालीमध्ये या उत्पादनांच्या प्रक्रियेद्वारे मूल्यवर्धन केले जाते. यासाठी, कच्च्या मालाचे रूपांतर उच्च दर्जाच्या उत्पादनांमध्ये अत्याधुनिक यंत्रणेद्वारे केले जाते. साध्या भाषेत सांगायचे म्हटल्यास, मेगा फूड पार्क ही अन्नसुरक्षेसाठी तयार करण्यात आलेली एक पद्धतशीर व्यवस्था आहे, ज्यामध्ये शेतातील पिकांच्या साठवणुकीसाठी तसेच त्यापासून तयार झालेल्या वस्तूंची साठवणूक आणि त्यावर प्रक्रिया करून ते बाजारात उपलब्ध करून देण्यापर्यंत सर्व व्यवस्था समाविष्ट आहेत.
मेगा फूड पार्क ही एवढी मोठी व्यवस्था आहे जिथे कृषी उत्पादने, फळे आणि भाजीपाला सुरक्षित ठेवण्याची व्यवस्था आहे. या उत्पादनांवर येथे प्रक्रिया करून बाजारपेठेच्या मागणीनुसार उत्पादने तयार करता येतात. यासोबतच या मेगा फूड पार्कमध्ये रस्ते, रेल्वे आणि पाण्याच्या संपर्काचे जाळेही चांगले आहे. येथे उत्पादित होणारा माल अल्पावधीत देशाच्या इतर राज्यांमध्ये तसेच परदेशात निर्यात म्हणून पाठवला जाऊ शकतो.
कृषी उत्पन्न पिकाच्या साठवणुकीसाठी पुरेशी व्यवस्था नसल्यामुळे फळे व भाजीपाला कुजण्याचा धोका असतो. मेगा फूड पार्कमध्ये कृषी उत्पादनांच्या साठवणुकीसह प्रक्रिया यंत्रांच्या उपलब्धतेमुळे फळे आणि भाजीपाला सडण्याऐवजी किंमत वाढण्याची शक्यता वाढते. कच्च्या मालाच्या सुरक्षित भविष्यामुळे शेतकरी, उद्योग, व्यापारी यांच्या नफ्यासह जिल्ह्याच्या व राज्याच्या महसुलात सकारात्मक वाढ होत आहे. फळे, भाजीपाला यांसारख्या पिकांवर प्रक्रिया करण्यासाठी पर्याय नसल्यामुळे ती दूरवर पाठविण्याच्या व्यवहारात व्यापारी व शेतकर्यांना आर्थिक फटका सहन करावा लागला. अशा परिस्थितीत ज्या राज्यांमध्ये आणि जिल्ह्यांमध्ये पिकाचे प्राबल्य आहे तेथे प्रक्रिया युनिट बसवले तर पीक कुजण्यापासून वाचेल, शेतकर्याचा फायदा होईल, व्यापारीही तोट्यातून वाचेल. या दृष्टीने मेगा फूड पार्क हा अत्यंत महत्त्वाचा प्रकल्प आहे.
शेतकर्यांच्या मालाला योग्य भाव मिळावा, आवश्यक प्रक्रिया केलेल्या उत्पादनांना बाजारपेठ मिळावी या उद्देशाने केंद्र सरकारने देशात ४२ मेगा फूड पार्क उभारण्याचे काम सुरू केले. सध्या देशात २२ मेगा फूड पार्क सुरू झाले आहेत. यात महाराष्ट्रातील पैठण मेगा फूड पार्क, औरंगाबाद आणि सातारा मेगा फूड पार्क सातारा यांचाही समावेश आहे. यामुळे होणारा फायदा पाहून भारतात इंटिग्रेटेड फूड पार्क उभारण्यासाठी संयुक्त अरब अमिराती (युएई) ने २ अब्ज डॉलर्सची गुंतवणूक करण्याचा निर्णय घेतला आहे.
